اکتشاف منابع آب زیرزمینی(آب یابی) توسط روشهای ژئوفیزیک
آب، گرانبها ترین ثروتی است که در اختیار بشر قرار گرفته، بخصوص در کشور ما که سطح وسیعی از آن را مناطق خشک و کویری در برگرفته است.با توجه به اقلیم خشک و شکننده کشور در برخی استان ها و با در نظر گرفتن خشکسالی های اخیر، اهمیت آب به عنوان یک اصل حیاتی بیش از پیش مشخص می شود.
آب یکی از عوامل بنیادی تولید در بخش کشاورزی است که با تداوم سالها خشکسالی و تداوم در برداشت این کالای با ارزش در ایران، کشاورزان را با چالش های جدی برای دستیابی به این ماده حیاتی روبرو نموده است.
از این رو، نیاز روز افزون به آب های زیرزمینی برای زندگی و محیط زیست منجر به ارائه تکنیک هایی برای بهبود اکتشاف شدند و به اجبار رو به انجام مطالعات ژئوفیزیکی جهت اکتشاف منابع آب زیرزمینی و تعیین بهترین محل حفر چاه آورده اند.
عوامل موثر در موفقیت اکتشاف منابع آب زیرزمینی به روش ژئوفیزیک
۱-نوع آبخوان
بصورت کلی آبخوان های موجود را می توان به دو نوع آبخوان های موجود در محیط های متخلخل(آبرفتی) و آبخوان های موجود در سازند سخت تقسیم بندی کرد.
بخش اول مهمترین و اصلی ترین بخش تشکیل دهنده آبخوان های موجود را تشکیل می دهد به نحوی که بیشینه مصرف آب زیرزمینی اعم از شرب، صنعت و کشاورزی از این منابع تامین می شود.
۲-تراوایی یا نفوذپذیری
بعضی آبرفت ها نسبت به بعضی دیگر تراواتر هستند بدین معنی که آبده تر بوده و توان آبدهی بیشتری در واحد سطح در قیاس با بقیه دارند. به عنوان مثال شن ها و ماسه ها جزء آبرفت های تراوا و رسها و سیلت ها جزء آبرفت های کم تراوا و نا تراوا محسوب می شوند. لذا زمانیکه حفاری در ساختار های تراوا صورت میگیرد آبدهی بیشتر از زمانیست که در ساختارهای کم تراوا حفاری انجام می شود.
۳- عمق برخورد به سنگ کف و ضخامت آبرفت
در یک آبخوان آبرفتی، رسوبات آبرفتی نظیر شن، ماسه،سیلت، رس و … بر روی یک لایه سنگی صلب و متراکم قرار می گیرند و آبخوان صرفا در بالای این سنگ تشکیل می شود. سنگ کف همانند یک لایه غیر قابل نفوذ عمل می کند که آب زیرزمینی توانایی عبور از آن را نداشته و هر قدر ضخامت آبرفت آبدار در محل حفاری بیشتر باشد میزان آبدهی هم تبعاَ بالاتر است. حال در صورتیکه بتوانیم عمق و نحوه قرار گیری سنگ کف را به نقشه درآوریم. میتوانیم محلی که بیشترین عمق سنگ کف( بیشترین ضخامت لایه آبرفت) را دارد، تشخیص داده و در آن نقطه پیشنهاد حفاری دهیم. این منطقه علاوه بر آبدهی بالاتر، کمتر تحت تاثیر افت سطح ایستابی و کاهش آبدهی قرار می گیرد.
چگونه مناطق تراواتر در یک آبرفت اکتشاف می شوند؟
مطالعات ژئوالکتریک می تواند تشخیص دهد که در کدام ناحیه آبرفت های درشت دانه تر و تراوا تر(آبدهی بیشتر) نسبت به نواحی دیگر دارد و از این طریق بهترین محل جهت حفاری تعیین گردد.
آبرفت های درشت دانه دارای مقاومت ویژه الکتریکی بالاتری نسبت به آبرفت های ریز دانه هستند و بالتبع یک ژئوفیزیست می تواند با اندازه گیری مقاومت ویژه اظهار نظر نماید که کدام ناحیه از یک آبخوان رسوبات موجود در بخش آبدار(زیر سطح ایستابی)، درشت دانه تر هستند.
چگونه مناطق دارای بیشترین ضخامت آبرفت( بیشترین عمق برخورد به سنگ کف) اکتشاف می شوند؟
همانطور که بیان گردید مناطقی که دارای بیشترین ضخامت آبرفت می باشند و به اصطلاح در زمان حفاری دیرتر به سنگ کف برخورد می نمایند، از لحاظ میزان آبدهی شرایط مطلوب تری دارند و برای اکتشاف منابع آب زیرزمینی بسیار مطلوب تر می باشند. حال علم ژئوفیزیک(ژئوالکتریک) چگونه به اکتشاف این موضوع می پردازد؟
در اکثر موارد فی ما بین سنگ کف یک آبخوان و آبرفت آبدار یک تفاوت محسوس از لحاظ مقدار مقاومت ویژه وجود دارد. لذا با برداشت های ژئوالکتریکی می توان به این نتیجه رسید که در کدام ناحیه بیشترین ضخامت آبرفت آبدار وجود دارد و جهت اکتشاف منابع آب زیرزمینی(آبیابی) مناسب است.
شرکت زمین ساخت پویان زمان دارای تجهیزات مدرن ژئوفیزیکی و کادری مجرب از کارشناسان علوم زمین و ژئوفیزیک در زمینه اکتشاف منابع آب زیرزمینی(آب یابی) می باشد. این شرکت توانسته در سراسر ایران بخصوص استان های خراسان رضوی، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان خدمات ارزنده ای به کشاورزان جهت تغییر محل چاه و اکتشاف منابع آب زیرزمینی(آب یابی) ارائه دهد.
